Het thema gisterenavond was educatie. Eerst keek ik, vroeg op de avond, naar Shouf Shouf Habibi! en bijna meteen daarna keek ik, inmiddels flink dronken van drank, naar flarden Felix Rottenberg als zomergast bij de VPRO.

Van Shouf Shouf Habibi ga je zuipen. Ik wel tenminste. Misschien komt het omdat bijna alle hoofdrolspelers alleen maar geperst bosbessensap, gezeefd in een Heilige Theedoek drinken. Misschien dat je als Blankman het daarom automatisch op een zuipen zet. Kan ook zijn gekomen door het gebezigde jargon in de film. Was van het niveau jongerenwerker bezigt hippe streetlanguage om geloofwaardigheid te vergroten. De makers van de film wilden iets te gretig laten merken dat ze wisten wat er in Marokkaanse jeugdkringen aan cityslang wordt gebezigd. Mag, kan, maar het levert bijna altijd films op die na drie maanden al hopeloos gedateerd blijken te zijn en hoogstens een soort antiquarische waarde hebben, als tijdsdocument. "Kijk, toen droegen ze nog rode hoofddoeken"

Veel zinnetjes als deze. "Fok, habibi, maaaaaan strakke shit, neukend schaap nog aan toe, denk je echt dat ik een fokkin varkensmasker op ga zetten, ok, jongens wat doen we, het is een vuile kankerhoer mijn zus, een hoer hoor je, hoor je, i'm talking to you, whiteboy, wreed, het is wreed heersend, fok it"

De vervreemding zat hem uiteindelijk in de oer-Hollandse bezetenheid waarmee De Leerzame Boodschap er visueel in werd gebeukt. De toon is streetwise, de boodschap bijna gesubsidieerd door Bureau Integratie Ter Bevordering Van Begrip Voor Marokkanen Die Het Ook Niet Makkelijk Hebben Evenzogoed. Een klassieke voorlichtingsfilm is het geworden. De strijd van de tweede en derde generatie autochtonen, uithuwelijken, de worsteling met de tradities etc, maar weer zo belachelijk clichématig neergezet dat het eerder lachwekkend werkt. Met name de Marokkaanse politieagent werkte op mijn lachspieren. Ik dacht toch de hele film: "heee, een Marokkaan met een politiepak aan, wat leuk."

Alles wordt er met grote kracht ingebeukt in deze film. Alleen maar stereotypes. De Nederlandse begrijpende Jongen zat er in, de Coole Nederlandse Bitches , de Bloedmooie Marokkaanse Jonge Maagdelijke Meid, de Schreeuwende Oude Marokkaan, de Schlemielige Marokkaan en vooral de Cynische James Dean Marokkaan.

Het blijft wachten op een grote Marokkaanse publieksfilm die ons niets wil leren. Wordt vervelend. Het heeft soms ook iets ontroerends. We zitten inmiddels in de 21e eeuw, maar de toon is naïef jaren vijftig. Onbedoeld freakshow-achtig toontje. "Mensen, ja, kijkt u maar goed, naast mij, dat is een een neger, kom maar dichterbij, hij is zwart, maar zijn ziel niet, zijn ziel kan worden gered, want de ziel van deze neger is zo blank als porselein, mensen, ja, raak hem maar aan, deze katoenneger. Ik zal u nu iets leren over de neger en de katoenpluk en zijn toekomstige rol in de Nederlandse samenleving. Af en toe gaapt de neger, dat is volstrekt gewoon, ik herhaal, volstrekt gewoon."

Die Nederlandse voorlichtingsmentaliteit nekt deze film. Het is en blijft een Marokkanen Voor Beginners film, ondanks alle inside jokes. Filmers moeten niet willen leren, vind ik. Levert altijd calvinistische, moralistische ellende op.

Rottenberg wilde ons geloof ik ook van alles leren, maar hij kan niet anders. Dat maakt hem charmant. Doet hij al een leven lang. Zomergasten leek het eerste uur voor een keer weer eens op de eerste jaargangen. Gast laat zijn favoriete fragmenten zien en legt uit waarom hem dat indertijd en nu nog zo raakte. Helaas is zomergasten de laatste jaren veranderd in een sociaal therapeutische avond. De gekozen fragmenten dienen vaak nog maar een doel, ze zijn een opstapje naar een vraag over een zware innerlijke strijd van de gast. We kijken naar Tommy Cooper en de vraag daarna luidt: Herken jij dat, in de spotlight staan en dat mensen lachen, lachen, terwijl je doodgaat, is dat niet eigenlijk ook politiek, een beetje doodgaan?

Jaren geleden verzorgden Jan Mulder, Jan Wolkers en Adelheid Roosen fantastische avonden, omdat zij niet spraken over zichzelf maar omdat zij vertelden waarom ze iets nog eens wilden zien. Jan Wolkers, die aan Peter van Ingen uit probeerde te leggen waarom Piet Kiezer de beste voetballer ooit was, dat was ontroerende televisie. Adelheid Roosen die een schaatsverslaggeefster beschuldigde van racisme. Scherpe observaties van bijzondere mensen, dat was zomergasten.

Nu is zomergasten een avondje op de sofa bij de analyticus. Ieder fragment moet iets te maken hebben met de psyche, de jeugd, de verborgen angsten van de gast. Niet om aan te zien. Rottenberg doorbrak dat gisteren enigszins met fijne fragmenten over tienerprogramma's. Na een uur was ik helaas te dronken om verder te kijken. Wat dat over mij zegt weet ik niet.